رفرکتومتر یا رفراکتومتر (refractometer) از دو کــلــمــــه (Refract(o بــه مـعـنــی شـکـسـتــن و meter بـه معنـی سنجش تشکیل شده است و به معنی شکست سنج است.
رفرکتومتر نوعی دستگاه برای تشخیص خلوص و شناسایی مواد در آزمایشگاه می باشد و به عملی که انجام می دهد رفرکتومتری گفته می شود؛ رفرکتومتری در واقع ضریب شکست مایعات و گازها و جامدات می باشد.
در مصارف پزشکی و آزمایشگاهی رفرکتومتر برای تشخیص میزان اوره، چربی خون ،غلظت مایعات، قند خون و همچنین پروتئین خون مورد استفده قرار می گیرد.مهمترین کاربرد ان تعیین غلظت Urine است.
این دستگاه خارج از موراد پزشکی و آزمایشگاهی در موارد صنعتی نیز کاربرد دارد مانند استفاده در حوضچه های پرورش آبزیان و همچنین تهیه نمک طعام. در دامپزشکی، از انکسار سنج برای اندازه گیری کل پروتئین پلاسما در نمونه ی خون و ادرار استفاده می شود.
در تشخیص های دارویی و فارماکولوژی، از این دستگاه برای اندازه گیری چگالی ویژه ی ادرار انسان استفاده می شود.
نحوه کار رفرکتومتر به این صورت است که نور از مایع عبور می کند و ضریب شکست ان اندازه گیری می شود و ضریب شکست به دست امده برای هر فرد متفاوت بوده و منحصر بفرد می باشد. در رفراکتومتر یک خط نور دیده می شود که با منشورهای مختلف به دست می اید که با عدسی های مختلف برای اپراتور قابل مشاهده می باشد.
Nضریب شکست محیط غلیظ، n ضریب شکست رقیق و i و r به ترتیب زوایای تابش و شکست هستند.در رفراکتومتری زمانی که زاویه تابش 90 یا بحرانی شود اندازه گیری می شود.
نحوه کار کردن با رفرکتومتر و همچنین خواندن آن می توان گفت آسان است و نیاز به تجربه و تخصص زیادی ندارد، یک الی دو قطره از مایعی که در آن ماده حل شده وجود دارد بر روی صفحه شیشه ای دستگاه ریخته و درپوش دستگاه را می بندیم و جلو نور قرار می دهیم، این نور می تواند نور خورشید باشد و یا نور مصنوعی محیط.
حال عدد بریکس بر روی دستگاه نقش می بندد و شما می توانید با کمک گرفتن از جدول بریکس اسن اعداد را تفسیر نمایید همچنین جدول تصحیح حرارتی نیز می تواند کمک بسزایی انجام دهد.
در علم آزمایشگاهی امروزه علاوه بر مورادی که در بالا نام بردیم مواردی مانند شوری و PH آب و ارزش غذایی را نیز با رفرکتومتر می توان به دست آورد.
دستگاه رفرکتومتر و اجزای آن
دارای دو منشور انتشار دهنده و شکست دهنده می باشد.نمونه ای قرار مورد ارزیابی قرار بگیرد بیم این دو منشور قرار گرفته و ابتدا نور وارد منشور انتشار دهنده می شود و از این طریق به نمونه می رسد و سپس به منشور شکست دهنده می رود.قبل از ریختن هر بار نمونه منشورها کاملا باید تمیز شوند.
در هر دستگاه دو لنز تصویر و دیگری لنز n وجود دارد.
ترمومتر که برای تنظیم درجه حرارت و گرما استفاده می شود.